Gazy szlachetne to pierwiastki z ostatniej, 18 grupy układu okresowego pierwiastków chemicznych. Należą do nich: hel (He), neon (Ne), argon (Ar), krypton (Kr), ksenon (Xe) i radon (Rn).

Określenie "szlachetne" jest związane z biernością chemiczną wymienionych gazów. Niereaktywność ta jest wynikiem całkowitego zapełnienia orbitali elektronowych ostatniej powłoki przez elektrony z jednoczesnym utworzeniem zapewniającego trwałość układu oktetu elektronowego. Gazy te mają następującą konfigurację elektronów walencyjnych: n s²p⁶. W odróżnieniu od innych pierwiastów gazowych (O₂, N₂, H₂) gazy szlachetne występują w postaci jednoatomowej.

Hel, neon, argon (0,934 % w pow.) i ksenon występują w niewielkich ilościach w powietrzu. Wyodrębnić je można na drodze destylacji frakcjonującej lub poprzez przepuszczenie powietrza przez układ, w którym tlen zostaje związany z podgrzaną miedzią (w CuO), a azot z rozgrzanym Ca lub Mg (w odpowiednie azotki). Gazy szlachetne rozdzielane są następnie na węglu aktywnym - zaadrorbowane desorbują w wyniku ogrzewania w kolejności rosnących temperatur wrzenia gazów.

Temperatury wrzenia gazów szlachetnych oraz ich rozpuszczalność w wodzie rośnie w dół grupy.

Pierwszy przedstawiciel grupy: hel wykazuje w temperaturze ok. 2 K interesująca właściwość, nazwaną nadciekłością. Stan ten charakteryzuje się całkowitym zanikiem lepkości. Dzięki temu hel zachowuje swobodny przepływ przez kapilary o średnicy rzędu 10^-5.

Pomimo znacznej bierności chemicznej gazów szlachetnych, stwierdzono obecność kilku połączeń, szczególnie ksenonu i radonu. Przykładem dość trwałego układu może być kompleks, wytworzony w reakcji:
Xe + PtF₆ → [Xe⁺][PtF₆^-]




Zródło: wykład "Chemia nieorganiczna I" WCh UW, 2004/2005

Tagi: gazy szlachetne hel neon argon krypton ksenon radon