Aminy pochodzenia roślinnego nazywano niegdyś alkaliami roślinnymi, obecnie grupa tych związków określana jest mianem alkaloidów. Badania nad tymi związkami przyczyniły się do szybkiego rozwoju chemii organicznej XIX wieku, z reszta do dziś są fascynującą dziedziną studiów. Wiele z nich, zwłaszcza alkaloidy z grupy morfin, jest stosowanych w medycynie, praktyka ta jest znana co najmniej od XVII wieku. Wtedy to surowe ekstrakty maku opiumowego Papaver somniferum używano do uśmierzania bólu. Obecnie morfinę stosuje się także jako lek przeciwbólowy, jednak do krótkotrwałego podawania, ponieważ dłuższe jej podawanie prowadzi do rozwoju psychicznego i fizycznego uzależnienia. Stosuje się ją również w znoszeniu bólu nowotworowego. Długotrwałe podawanie alkaloidu powoduje rozwój zjawiska tolerancji, polegającego na zmniejszeniu skuteczności działania związku.
Morfinę jako pierwszą wyizolowano z maku.

Znane pochodne morfiny występujące w opium to:

- kodeina - metylowa pochodna morfiny, o 6x słabszych właściwościach przeciwbólowych i narkotycznych, wykazuje jednak dość silne działanie przeciwkaszlowe
- tebaina - wykazująca słabe działanie narkotyczne
- heroina - półsyntetyczna acetylowa pochodna morfiny, wykazująca od niej około 7x mocniejsze działanie przeciwbólowe. Jest substancją silnie uzależniającą. Efekty działania następują szybciej niż po zażyciu morfiny, gdyż obecność grup acetylowych w cząsteczce heroiny powoduje lepszą rozpuszczalność narkotyku w tłuszczach.




Zródło: J. McMurry, Chemia organiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000


Tagi: alkaloidy morfinowe morfina kodeina heroina tebaina opium Papaver somniferum